Tác Giả Dzongsar Jamyang Khyentse

Đạo Sư Uống Rượu

Đi theo bậc thầy là mạch máu của con đường Kim Cương thừa. Do bậc đạo sư có thể làm bất kỳ điều gì cần thiết để đánh thức chúng ta nên mối quan hệ này đòi hỏi chúng ta phải từ bỏ những niềm tin và kỳ vọng đã bám rễ rất sâu bên trong mình. Trong cuốn sách “Đạo sư uống rượu”, tác giả Dzongsar Jamyang Khyentse sẽ chỉ ra những khía cạnh bị hiểu lầm nhiều nhất về mối quan hệ giữa bậc thầy và đệ tử, đồng thời đưa ra những lời khuyên thực tiễn để chúng ta có thể tận dụng được tốt nhất cơ hội quý giá này nhằm đạt đến giác ngộ. Thông qua những câu chuyện và ví dụ kinh điển, ngài sẽ cho chúng ta thấy làm thế nào chúng ta có thể bước trên con đường với đôi mắt mở to, cũng như trang bị cho chúng ta những kỹ năng tư duy để chúng ta có thể phân tích bậc đạo sư trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.

Kim cương thừa là một cuộc phiêu lưu

Các bạn đã từng nghe về chiếc chuông xoay của người Tây Tạng chưa? Chúng chưa từng tồn tại ở Tây Tạng cho đến khi xuất hiện một nhà phát minh láu lỉnh, người thực sự biết cách gói ghém mọi thứ nhờ một cảm thức phù-Tạng và tạo ra chiếc chuông này. Bây giờ bạn thấy chúng ở khắp nơi, cứ như thể chúng là một phần của văn hóa Tây Tạng. Thậm chí cả người Tạng sống tại Dharamsala và Kathmandu cũng đã chấp nhận những chiếc chuông xoay này như một phần văn hóa của họ. Câu chuyện giống hệt như chuyện về những chiếc bánh quy may mắn của người Trung Quốc, nó hoàn toàn không thuộc về Trung Quốc chút nào. Chúng được phát minh tại nước Mỹ, dựa trên công thức của người Nhật, và bây giờ chúng được bán cứ như thể chúng là tinh hoa của ẩm thực Trung Quốc, thậm chí ngay tại những nhà hàng Trung Quốc chính hiệu. Đây chính là thứ rủi ro mà chúng ta dễ gặp phải, nếu chúng ta không cẩn thận. Một ngày đẹp trời, một đạo Phật không chính thống, được truyền thông đẹp đẽ, đóng gói hấp dẫn sẽ được phát miễn phí như là đồ thật. Vì thế, nghiên cứu kỹ lưỡng một vấn đề thật vô cùng quan trọng: nghiên cứu kỹ lưỡng giáo pháp, nghiên cứu kỹ lưỡng đạo sư, và nghiên cứu kỹ lưỡng học trò. Đó là lý do tác giả viết cuốn sách này.

Cuốn sách này dành cho những ai có thiên hướng với Kim Cương thừa một cách tự nhiên – như Milarepa và ngài Tịch Thiên, những người không hài lòng với logic và sự hợp lý thông thường, cùng những ai không sẵn sàng chấp nhận thế giới đã biết như nó là. Nó dành cho những ai không có thời gian đọc những cuốn sách hướng dẫn, những ai không tin vào bản đồ và những ai có sự cả gan đặt trọn niềm tin vào một người khác. Nó dành cho những ai không tìm một tấm lưới an toàn, những người thà để cho người ta giật mạnh tấm thảm dưới chân họ còn hơn là tìm kiếm cảm giác an toàn và định hướng. Nó dành cho những ai muốn được thử thách. Cuốn sách này dành cho những ai bắt đầu nhiệt thành với việc thực hành Phật giáo Mật điển, và rồi khám phá ra, phần lớn là thất vọng, rằng để đi theo con đường Phật giáo Kim Cương thừa, họ phải dựa vào một đạo sư là người dẫn đường.

Quyết định đi theo một người khác – không phải là một vị Chúa, không phải một cỗ máy, không phải tự nhiên, không phải là một hệ thống chính phủ, không phải mặt trời, hoặc mặt trăng, mà là một con người bằng xương bằng thịt, vẫn tắm dưới vòi hoa sen, ngủ, ngáp, đi đại tiện, cáu bẳn, có thể hối lộ được – thì hoặc là điều ngu ngốc nhất mà một người có thể làm, hoặc là xứng đáng nhất. Có được xu hướng và sự can đảm đi theo một người như vậy chính là một món quà. Có một niềm tin không nghi ngờ vào một người như vậy thực sự là một món quà. Có thể xóa bỏ nghi ngờ bằng nghi ngờ đó là một món quà. Không phải tất cả mọi người đều có được những món quà này.

ĐOẠN TRÍCH TỪ SÁCH:

Chiếc cầu con người

Nếu ý niệm về việc nhìn bậc thầy bên ngoài như Đức Phật là quá rộng lớn để có thể hiểu được thì việc nhận ra vị thầy bên trong và vị thầy bí mật còn bao la hơn nữa. Ban đầu, chúng ta chỉ có thể hình thành một ý tưởng mơ hồ về bất cứ khía cạnh nào trong ba khía cạnh này khi nói về bậc thầy, ở tầm nhận thức lý trí. Để thực sự hiểu được bậc thầy bên trong và bậc thầy bí mật, chúng ta cần một chiếc cầu nối có thể bắc từ bờ bên này sang bờ bên kia – từ bản thân chúng ta đến bậc thầy bên trong và bậc thầy bí mật của chúng ta. Chiếc cầu duy nhất là một người mà chúng ta có thể chạm tới và nhìn thấy, người mà chúng ta có thể chia sẻ kinh nghiệm, người mà chúng ta có thể tham khảo như một tấm gương, người có sự quen thuộc và kiến thức để giới thiệu ta với vị thầy bên trong và vị thầy bí mật. Chiếc cầu duy nhất là bậc thầy bên ngoài.

Mối quan hệ với một bậc thầy không bao giờ đơn giản. Chúng ta là những chúng sinh con người có thói quen hy vọng và sợ hãi. Mỗi chúng ta đều đóng khung lên mình những tính cách và văn hóa khác nhau. Ngay khi chúng ta bị bó buộc bởi những đặc trưng này, chúng ta trở nên mê mờ, và ngay khi chúng ta mê mờ, mối quan hệ của chúng ta trở nên phức tạp.

Qua tấm màn nhận thức mê lầm hằng ngày của bạn, bậc thầy bên ngoài nhìn giống như một người bình phàm. Ngài có cùng khẩu vị với bạn về món pizza cá cơm nhưng cũng uống cà phê đặc mà bạn không thích chút nào. Ngài tỏ ra cáu kỉnh khi bạn không hiểu vấn đề. Ngài là một con người. Nhưng ngài không sinh ra cùng với nơi bạn sinh ra, vì thế mà Ngài đặc biệt và thú vị. Càng đặc biệt càng tốt, nhất là nếu bạn là một đệ tử ngây thơ, dễ bảo và dễ dàng bị ấn tượng với những sắc màu, hình dáng và chủng tộc. Điều tốt nhất là da của ngài nên có màu hoàn toàn khác. Và ngược lại, nếu ngài mà quá đặc biệt thì cũng không có tác dụng.

Vượt ra khỏi con người

Thật khó để chấp nhận bậc thầy là một vị đã “vượt thoát” khỏi con người bởi vì bản thân những hành giả như chúng ta là những con người, có một phần trong chúng ta luôn luôn tìm kiếm sự tương đồng. Chúng ta mong muốn bậc thầy của mình có hình dáng giống như mình và cùng yêu thích những bản tình ca mà mình thích. Mặt khác, chúng ta lại mong muốn các bậc thầy thật xuất chúng và tối thượng – nhưng không quá xuất chúng hoặc quá tối cao. Nếu vị thầy mà có ba mắt, chúng ta sẽ không biết làm thế nào với điều đó. Chúng ta mua những món quà cho bậc thầy và tưởng tượng ra ngài sẽ ngạc nhiên và hài lòng như thế nào khi nhận những món quà đó. Đồng thời, chúng ta muốn bậc thầy của mình phải thông minh, thấu thị nếu không muốn nói là toàn tri, để ngài có thể biết trước là mình đã chuẩn bị món quà gì. Tâm thức của chúng ta vô cùng phức tạp. Như vậy, bậc thầy cần phải phục vụ cả hai mục đích: là một con người bình phàm mà ta có thể hiểu, và cũng là một con người có đủ những kỹ năng đưa chúng ta vượt thoát khỏi trạng thái con người. Bậc thầy phải là người một nửa bình phàm một nửa siêu phàm.

Đó là phần việc của bạn. Bạn sẽ không gặp khó khăn gì khi nhìn nhận bậc thầy như một chúng sinh bình phàm bởi vì điều đó đã có sẵn trong các thói quen của bạn. Nhưng bạn sẽ phải dụng công để biến người đó thành một người lai, bằng cách “nhìn nhận” ngài như một người siêu phàm. Bạn phải thực hiện bất cứ việc gì có thể – tự giáo dục bản thân, tự tạo thói quen – để nhìn nhận ngài như một bậc siêu phàm. Và điều quan trọng nhất, bạn phải có đủ công đức và năng lực để suy nghĩ như vậy. Đây là lý do tại sao chúng ta phải luyện tâm và thực hành bổn sư du già.

[…]

Nương tựa vào giáo pháp, chứ không phải bậc thầy

Đức Phật đã nói với A-nan-đà:

- Hãy nương tựa vào giáo pháp, chứ không phải bậc thầy.

- Hãy nương tựa vào ý nghĩa của pháp, chứ không phải ngôn từ.

- Hãy nương tựa vào ý nghĩa tối hậu, chứ không phải ý nghĩa tạm thời.

- Hãy nương tựa vào trí tuệ không khái niệm, chứ không phải trí thức đơn thuần.

Như vậy chúng ta thích bước vào giáo pháp và tiếp tục theo đuổi giáo pháp bởi vì chúng ta biết được rằng chính giáo pháp là nơi có thể nương tựa. Chúng ta được gợi cảm hứng từ giáo lý chứ không phải từ bậc thầy, chúng ta bị hấp dẫn bởi sự thật chứ không phải người đưa tin về sự thật.

Bạn có thể hỏi: “Những điều này sao có thể phù hợp với quan điểm Kim Cương thừa rằng bậc thầy là cần thiết?” Câu trả lời cần được lặp đi lặp lại: Trong Kim Cương thừa, bạn chuyển hóa bậc thầy thành điều gì đó hơn là một con người. Bậc thầy là con đường.

Bất kể chúng ta là ai – ngôi sao nhạc pop, y tá, giáo viên, ông trùm bất động sản, người làm vườn, người theo chủ nghĩa vô thần, CEO, thư ký, người quét đường, người theo thuyết bất khả tri, nhà phê bình phim ảnh, Phật tử, thợ xây dựng - mỗi một người trong chúng ta rồi sẽ chết. Chúng ta không có quyền lựa chọn, không có phương án thay thế nào, không thể tự do thay đổi được. Cái chết là không thể tránh khỏi. Vậy thì tại sao thậm chí rất ít người trong chúng ta suy nghĩ về cái chết, chưa cần tính đến số người đang nỗ lực để tự chuẩn bị cái chết cho chính mình?

Trong quyển sách “Hành trình sinh tử”, Dzongsar Khyentse Rinpoche đưa ra những lời khuyên phổ quát về việc làm thế nào để chuẩn bị cho lúc cận tử, chết và sau khi chết cho một người, bất kể người đó là ai. Lấy cảm hứng từ gần một trăm câu hỏi được những người bạn và học trò của Rinpoche đặt ra cho Ngài, Rinpoche đã mô tả cách thức: chuẩn bị cho cái chết của chính mình; trợ giúp, an ủi và hướng dẫn cho một người bạn hoặc người thân yêu đang sắp lìa đời; tiếp cận khoảnh khắc lâm chung; định hướng trong các giai đoạn Bardo (các giai đoạn thân trung ấm); hướng dẫn những người đã chết hướng dẫn cho người thân yêu vừa mới qua đời.

“Những chỉ dẫn dành cho Phật tử sẽ là giống nhau trong suốt quá trình hấp hối, tại thời điểm chết và sau khi chết, cho dù đó là một người cao tuổi ra đi bình an trong giấc ngủ hay một người đột tử vì những nguyên nhân và điều kiện đưa đến cái chết đã chín muồi.

Thông tin đối với quá trình hấp hối, chết và những gì xảy ra sau khi chết được đề cập trong quyển sách này là sự trình bày rất đơn giản về một truyền thống cụ thể và cổ xưa trong số những giáo lý của đạo Phật, đã được truyền giữ qua một mạng mạch lâu dài bởi những nhà tư tưởng Phật giáo lỗi lạc, mà mỗi vị trong số họ đã dành những chặng đường khá lâu để nghiên cứu về cái chết và tiến trình chết chi tiết đến từng phút, và ở mọi góc độ. Những lời khuyên của họ có thể đặc biệt hữu dụng đối với Phật tử hoặc những ai được thu hút bởi giáo lý của Đức Phật, nhưng cũng phù hợp ở mức độ tương đương đối với bất kỳ ai – bởi vì cuối cùng, ai rồi cũng sẽ chết. Như vậy, dù cho có là Phật tử hay không, nếu bạn là người có tâm trí rộng mở và tò mò, hoặc thường suy tư về cái chết của chính mình hay của một người thân yêu nào đó, thì có thể bạn sẽ tìm thấy được điều hữu ích tương tự trong những trang sách này.

Mọi việc xảy ra trong khi chúng ta còn sống hay chết hoàn toàn phụ thuộc vào những nguyên nhân và điều kiện mà chúng ta đã tích tập. Vì mỗi người sẽ kinh nghiệm cái chết vật lý và sự tan rã của thân tứ đại vô cùng khác nhau, nên hành trình của mỗi người khi xuyên qua những giai đoạn Bardo cũng khác biệt. Như vậy, bất kỳ một mô tả nào hay tất cả sự mô tả về quá trình hấp hối, chết và trạng thái Bardo chỉ là những nội dung được khái quát hóa. Tuy nhiên, khi tiến trình chết bắt đầu xảy ra, việc có những ý tưởng phỏng đoán về những gì đang diễn biến không chỉ góp phần lớn vào việc xua tan những nỗi lo lắng tồi tệ nhất, mà còn giúp chúng ta đối mặt với cái chết bằng tâm thái nhẹ nhàng và thanh thản.

Mặc dù những truyền thống Phật giáo xác tín nhất cũng đưa ra các lời khuyên tương tự về mặt bản chất, nhưng mỗi truyền thống đã phát triển dựa trên loại ngôn ngữ và thuật ngữ riêng nên một số chi tiết có thể được diễn đạt khác nhau; xin đừng hiểu lầm và cho rằng những điểm khác biệt này là mâu thuẫn.” - Dzongsar Khyentse Rinpoche

MỤC LỤC

Lời tựa

Tôi sẽ chết sao?

Chuẩn bị cho cái chết và sau chết

Những thực hành đơn giản để chuẩn bị cho cái chết

Người Phật tử chuẩn bị cho cái chết như thế nào?

Thực hành nguyện ước

Bardo đau đớn lúc cận tử

Câu hỏi về cái chết

Làm gì khi ở cạnh người sắp chết?

Nói điều gì với người sắp chết?

Những chỉ dẫn về Bardo Trung Ấm

Câu hỏi về việc chăm sóc người sắp chết và người đã chết

Làm gì sau khi chết?

Câu hỏi về những thực hành cho người đã chết

Câu hỏi về những phương diện khác của cái chết

Hành giả Kim Cương thừa chuẩn bị cho cái chết

Những bài nguyện và thực hành

Trích đoạn sách:

Sám hối

Hãy gợi nhắc trong tâm mình những điều đáng xấu hổ, tính ích kỷ, những suy nghĩ và hành động tiêu cực, và hãy thú nhận tất cả. Nếu bạn là hành giả Kim Cương thừa, hãy nhớ lại và thú nhận tất cả những thệ nguyện, giới luật và những cam kết đã bị phá vỡ. Nếu có thể, hãy tiến hành sám hối trực tiếp, với một vị Lạt-ma hay một người anh chị em Pháp hữu. Nếu không thể tiến hành được với hai đối tượng vừa nêu, hãy sám hối tội lỗi trong tâm thức. Sau đó tiến hành quy y và nhận lại giới nguyện Bồ Tát. Lý tưởng nhất, hành giả Kim Cương thừa nên hỏi huynh đệ Kim Cương, người có cùng vị Đạo Sư với mình, để nhờ họ làm chứng nhân cho việc thiết lập lại giới nguyện Bồ Tát và giới nguyện Kim Cương thừa.

Tự nhắc nhở bản thân về những gì sắp xảy đến

Hãy bắt đầu nhắc mình về những gì xảy ra trong “trạng thái trung gian đau đớn lúc cận tử”. Những giai đoạn tan rã được mô tả ở mục “Bardo Đau Đớn Lúc Cận Tử”. Hãy tự nhắc nhở bản thân rằng các giai đoạn này có thể xảy ra cùng lúc, hoặc kế tiếp nhau, hoặc theo một trật tự khác, dựa vào hoàn cảnh riêng biệt của mỗi cá nhân. Như vậy, điều cần thiết là bạn làm cho mình trở nên quen thuộc với tất cả những chi tiết này trước khi bạn chết. Nếu biết rằng cái chết sẽ xảy đến sớm với mình – ví dụ, bạn bị chẩn đoán mắc một căn bệnh nan y biến chứng rất nhanh trong giai đoạn cuối – thì bạn nên ngay lập tức tìm hiểu thật nhiều lần những lời giảng này để đến khi chết, bạn biết điều gì đang diễn ra.

Quy y và phát khởi Bồ Đề Tâm

Đối với Phật giáo, câu trả lời đơn giản nhất cho câu hỏi “Tôi nên chuẩn bị cho cái chết như thế nào?” chính là quy y và phát khởi Bồ Đề Tâm.

Quy y là nền tảng trong sự chuẩn bị cho cái chết, việc này sẽ dẫn dắt bạn đến nhiều thứ bạn cần biết và thực hiện. Bằng cách phát khởi Bồ Đề Tâm và nghĩ lớn, bạn sẽ tìm thấy can đảm và quyết tâm để tiếp tục hành động hướng về mục tiêu giúp cho tất cả chúng sinh đạt giác ngộ, kể cả bạn, dù cho bất kỳ điều gì xảy ra. Tinh thần sẵn sàng chết và tái sinh hàng tỷ lần để tiếp tục giúp đỡ những chúng sinh đang chịu đau khổ sẽ đặt cái chết vào đúng khía cạnh của nó. Khi đó, thay vì bạn phải đối mặt cái chết như một chướng ngại khổng lồ, thì nay nó chỉ còn hơi to hơn một chướng ngại nho nhỏ mà thôi.

Trong khi càng tiến gần hơn đến cái chết, bạn hãy suy nghĩ và chiêm nghiệm về Bồ Đề Tâm thường xuyên hơn, vào những lúc có thể. Ban đầu, bạn có thể cảm thấy giả tạo, nhưng đó chỉ là do bạn không tin mình có khả năng phát khởi tâm bồ đề chân thật.

Trong khuôn khổ này của tâm, bạn sẽ dễ cảm thấy thất vọng với bản thân – cảm giác như mình là một kẻ dối trá. Hãy ngưng việc suy nghĩ như vậy! Tất cả những gì bạn cần để phát khởi Bồ Đề Tâm chính là niềm ao ước làm cho người khác hạnh phúc, và bạn có khao khát này. Bạn là người rộng lượng và tử tế. Bạn đã từng rất nhiều lần làm nhiều người hạnh phúc trong suốt cuộc đời mình, và làm cho người khác hạnh phúc cũng đã giúp bạn cảm nhận được hạnh phúc. Hãy nhớ đến tất cả những điều đó, vì nó chứng minh rằng bạn có khả năng và năng lực để ước muốn rằng bản thân mình có thể làm cho tất cả chúng sinh hữu tình trở nên hạnh phúc. Hãy tin tưởng vào khả năng đó. Hãy phát khởi và làm mạnh mẽ mong ước được giúp đỡ người khác.

Sẽ có những khi, đương nhiên, bạn ao ước một lần cuối được lái chiếc BMW trên xa lộ nước Đức. Hoặc cảm thấy bắt mắt bởi một chiếc vali đáng yêu. Bạn có thể mong mỏi một chuyến thăm lại Ấn Độ trước khi chết. Hoặc bạn ước rằng có thể sống lâu hơn đủ để thấy cô cháu gái xinh đẹp, mũm mĩm hay cậu cháu trai cao lêu khêu của mình tổ chức lễ cưới. Những lúc như vậy, rất quan trọng để bạn suy ngẫm về Bồ Đề Tâm tuyệt đối.

Bồ Đề Tâm tuyệt đối

Sẽ khó khăn nếu bạn suy nghĩ về Bồ Đề Tâm tuyệt đối trong lúc bạn đang dần chết hoặc ở gần thời khắc lâm chung, như vậy, hãy suy nghĩ về điều này trong khi bạn đang còn sống.

Hãy nghĩ: Cuộc sống là một sự phóng chiếu, cuộc sống là một huyễn ảo;

Cái chết là một sự phóng chiếu, cái chết là một ảo tưởng;

Sinh ra là một sự phóng chiếu, sinh ra chỉ là một giấc mộng;

Sự hiện hữu này cũng chỉ là một sự phóng chiếu, sự hiện hữu này chỉ là một cơn mơ.

Ngay cả hương vị của tách cà phê cũng là một phóng chiếu, thậm chí cà phê chỉ là một ảo ảnh.

Dù bạn có cảm thấy những khái niệm này không chân thật hoặc giả tạo, hãy tiếp tục nhắc nhở bản thân về bản chất huyễn ảo của luân hồi. Những tư tưởng mới thường bị cảm thấy giả dối cho đến khi chúng ta quen thuộc với tư tưởng đó. Nhưng giả dối theo cách này là cách tốt nhất để chuẩn bị cho thời khắc lâm chung. Và khi chết, bạn khơi dậy hết tất cả sức can đảm của mình.

Hãy nhớ rằng cuộc đời là huyễn ảo tựa như giấc mơ, điều này sẽ giúp cho cuộc sống và cái chết trở nên chỉ lớn hơn cơn ác mộng một chút. Cuộc sống và cái chết đều là những ảo tưởng, tuy nhiên không có nghĩa là nó không tồn tại. Cà phê có mùi vị của cà phê, không phải của nước cam; vàng là vàng, không phải đồng thau. Chấp nhận cuộc sống và cái chết là những huyễn ảo nghĩa là nhận thức được rằng mọi thứ chúng ta đang thấy và cảm nhận chỉ là những phóng chiếu của loài người. Cà phê không phải là cà phê trong suy nghĩ của một con bọ cánh cứng; nước cam không phải là nước cam đối với một con lạc đà; vàng chẳng có chút giá trị nào đối với một con chó. Một vài phóng chiếu có vẻ có giá trị trong khi một số khác trở thành vô dụng, và bạn phải phân biệt được cả hai khía cạnh đó dựa trên những giá trị bạn học hỏi được thông qua những phóng chiếu của con người. Cuối cùng, khi bạn thức tỉnh và đạt giác ngộ, bạn sẽ nhận ra rằng mọi thứ bạn vừa trải qua trong suốt hàng tỷ tỷ kiếp sống chỉ là một giấc mơ – điều này giống như rót nước lạnh vào một nồi nước đang sôi. Suy ngẫm theo cách này sẽ hữu ích cho bạn.